آشنایی با دینام خودرو
دینام خودرو (Alternator) که بسیاری از افراد آن را با نام ژنراتور می‌شناسند، نقش مهمی را در خودرو ایفا می‌کند و باعث تولید برق می‌شود. تمامی وسیله‌های برقی موجود در خودرو مانند چراغ‌ها، ضبط ماشین، برف پاک‌کن و… برق خود را از دینام می‌گیرند.
دینام خودرو از یک پوسته فلزی، دوعدد بالشتک، آرمیچر، بوش، کلکتور، فولی و چند قطعه زغال تشکیل شده‌است و معمولا در کنار موتور زیر پمپ هیدرولیک توسط یک تسمه شیاری در مدار چرخش موتور قرار می‌گیرد. داخل دینام خودرو، روتور که یکی از اجزای تشکیل‌دهنده دینام خودرو است، درون یک میدان مغناطیسی می‌چرخد و جریان برق تولید می‌کند. باید بدانید که هدف اصلی دینام تولید جریان مستقیم برای شارژ باتری خودرو و تامین انرژی جریان الکتریکی مورد نیاز یک خودرو است.
اجزای تشکیل‌دهنده دینام خودرو عبارتند از:
1 . استاتور: استاتور یا بالشتک از دو بخش سیم‌پیچ و هسته تشکیل شده است.
2 . روتور: قلب اصلی دینام است که به آن آرمیچر نیز گفته می‌شود و در مرکز استاتور دور محور خود می‌چرخد. وظیفه روتور تولید انرژی مغناطیسی برای دینام خودرو است.
3 . آفتامات: نام دیگر آن رگلاتور است و وظیفه نظارت بر جریان الکتریکی ورودی به آمیچر را دارد. درواقع آفتامات با کنترل جریان ورودی آرمیچر بر روی توان خروجی دینام تاثیر می‌گذارد.
4 . دیود: وظیفه یک‌سو کردن جریان بین باتری و دینام را برعهده دارد.
5 . جاروبک: برای این‌که ارتباط الکتریکی با موتور باقی بماند، تعدادی جاروبک در دینام خودرو تعبیه شده‌است.
علائم خرابی دینام خودرو و بررسی علائم آن:
1.استشمام بوی سیم یا لاستیک سوخته
استشمام بوی سیم یا لاستیک سوخته که ناشی از اصطکاک فولی و تسمه و در نتیجه داغ شدن تسمه، یکی از علائم خرابی دینام خودرو است. در نظر داشته باشید دینام خودرو داغ ولتاژ بالاتری تولید می‌کند و منجر به آسیب به سایر قطعات خودرو می‌شود.
جریان برق تولید شده توسط دینام خودرو به وسیله سیم‌های بلند و کوتاه منتقل می‌شوند. هر مشکلی در رابطه با سیم‌ها یا اتصالات، می‌تواند جریان برق را کم یا به کلی قطع کند. در صورت وجود مشکل در سیم‌ها و اتصالات، گاهی اوقات چراغ‌ها پرنورتر می‌شوند، چون دینام خودرو برق بیشتری تولید می‌کند تا بر مشکل غلبه کند. در این حالت، بوی سیم داغ شده هم استشمام می‌شود.
2.شنیده شدن صدای جیرجیر
یکی از دلایل خرابی دینام ناشی از تراز نبودن فولی دینام خودرو با تسمه یا فرسودگی بوش‌ها و یاتاقان‌ها است. درصورتی‌که اتصالات شل یا قطع شده باشند، باید همه موارد مربوط به دینام خودرو را چک کنید.
3.شل بودن، پوسیدگی، خوردگی یا سفت بودن تسمه دینام خودرو
یکی دیگر از نشانه های خرابی دینام خوردگی تسمه تایم دینام خودرو است. همان‌طور که در مقاله اشاره کردیم خودرو به یکباره و ناگهانی مشکل را بروز نمی‌دهد و در ابتدا سعی می‌کند با هشدارهایی راننده را متوجه مشکل و خرابی کند تا شخص فرصت داشته باشد در کوتاه‌ترین زمان به تعمیرگاه برود تا دچار مشکل خاصی نشود.
با مشاهده علائم خرابی دینام شما می‌توانید دررفتگی یا پاره شدن تسمه را هم چک کنید تا مطمئن شوید که مشکل از تسمه است یا دینام خودرو به‌درستی کار خود را انجام نمی‌دهد، اگر تسمه دچار خوردگی یا پوسیدگی شده باشد، بهتر است اقدام به تعویض آن کنید؛ زیرا علائم بالا در آینده مطمئنا برای خودرو مشکلاتی را به‌همراه خواهد داشت.
مورد دیگری که باید بررسی کنید تا از عملکرد خوب دینام خودرو مطمئن شوید، سفت یا شل بودن بیش از اندازه تسمه است که هر دو این موارد به نوعی باعث می‌شود تا دینام خودرو به‌درستی کار خود را انجام ندهد.
4.چراغ هشداردهنده
هنگامی که چراغ هشداردهنده که بر روی صفحه کیلومترشمار قرار گرفته و عموما هم به شکل یک باتری است، روشن شود و عبارت ALT و GEN را نمایش دهد، نشان‌دهنده خرابی در دینام خودرو است که در بالا به آن اشاره شد.
چراغ باتری‌شکل پشت آمپر به کامپیوتری متصل است که میزان ولتاژ خروجی از دینام خودرو را بررسی می‌کند. اگر ولتاژ خروجی از دینام خودرو از محدوده تعیین شده بالاتر یا پایین‌تر برود، چراغ روی داشبورد روشن می‌شود. هرگاه مقدار ولتاژ به محدوده تعیین شده برسد، چراغ خاموش می‌شود. وقتی خرابی دینام خودرو در مراحل اولیه باشد، چراغ چشمک‌زن است و چند ثانیه روشن و دوباره خاموش می‌شود. گاهی اوقات هم فقط وقتی که لوازم برقی مثل چراغ‌های جلو فعال می‌شوند، روشن می‌شود.
5. خوابیدن باتری
هنگامی‌که دینام خودرو به‌درستی کار خود را انجام ندهد، باتری به‌جای این‌که به صورت یک انبار برای تامین برق خودرو عمل کند، مجبور است تا جریان برق بیشتری را از دینام خودرو بیرون بکشد تا عملکرد ضعیف دینام خودرو را جبران کند. اگر در هنگام چرخاندن سوئیچ صدای تلق تلق به گوشتان می‌رسد، باتری خودرویتان خوابیده است. درواقع اگر دینام خودرو خراب باشد و برق را به باتری نرساند، با پر کردن مداوم باتری خالی شده دردی درمان نمی‌شود. حتی اگر شما از بهترین باتری هم در خودرویتان استفاده کنید؛ بالاخره با فشارهای وارد شده به آن دچار خرابی شده و در اصطلاح باتری می‌خوابد.
6.چراغ‌های کم نور
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، اگر دینام خودرو به‌خوبی کار نکند، سایر سیستم‌ها نیز نمی‌توانند به‌درستی فعالیت کنند و اتفاقاتی مانند کم نور شدن یا حتی پر نور شدن چراغ‌ها رخ می‌دهد. بنابراین اگر حین رانندگی متوجه کم نور شدن چراغ‌ها و نور پشت آمپر شدید؛ بهتر است سریعا ادوات الکتریکی نظیر سیستم تهویه و سیستم پخش خودرو را خاموش کرده و باتری و دینام را بررسی کنید، زیرا کم نور شدن چراغ‌ها از رایج‌ترین علائم خرابی دینام است.
دلایل خرابی دینام خودرو
1.اتمام طول عمر دینام
یکی از اصلی ترین عوامل خرابی دینام، اتمام طول عمر یا همان کهنه شدن آن است. طول عمر دینام با توجه به نوع و کیفیت آن معمولا بین 5 تا 8 سال است. پس از گذشت این زمان، دینام کارایی اولیه خود را از دست می دهد و به خاطر فرسودگی نمی تواند وظیفه خود را به خوبی انجام دهد. در نتیجه مشکلات مختلف برقی برای خودرو به وجود می آید که باید هرچه زودتر برای برطرف کردن آنها، دینام را تعویض کرد.
2.مشکلات کامپیوتر خودرو
خودروهای جدید دارای کامپیوتر یا همان ECU هستند که وظیفه مدیریت همه بخش های سیستم برقی و الکترونیکی خودرو را برعهده دارد. گاهی اوقات بروز مشکل در رایانه ماشین باعث شارژ نشدن درست دینام و عملکرد ضعیف آن می شود.
3.سیم کشی معیوب
در سیستم برقی خودرو سیم کشی های مختلف و زیادی وجود دارد. تعداد زیادی از این سیم ها به دینام متصل هستند و اگر دچار خرابی، فرسودگی، پارگی و مشکل شوند، باعث می گردند دینام به درستی کار نکند.
4.خرابی تسمه یا پولی
دینام با استفاده از یک تسمه انرژی مکانیکی را به انرژی الکتریکی تبدیل می کند. این تسمه یا پولی بعد از مدت ها فرسوده و کهنه می شود. در نتیجه نمی تواند به دینام برای تبدیل انرژی کمک کند و خرابی دینام رخ می دهد.
5.گرما و درجه حرارت بالا
یکی از مضرترین موارد برای دینام، درجه حرارت بالا است. زمانی که گرمای افزایش می یابد مقاومت الکتریکی نیز بالا می رود. در نتیجه دینام تلاش می کند تا با حداکثر توان خود کار کند. همین امر باعث وارد آمدن فشار زیادی به دینام می شود که نتیجه آن خرابی این قطعه مهم است.
فرق دینامهای قدیمی با دینامهای جدید آلترناتور
در خودروهای به‌روز دیگر اثری از دینام وجود ندارد و قطعه‌ای پیشرفته‌تر به نام آلترناتور (Alternator) جایگزین آن شده‌است. دینامهای قدیمی در دورهای پایین موتور خودرو توانایی تولید مقدار جریان برق موردنیاز اتومبیل و شارژ باتری را به‌طور کامل ندارند و چنانچه خودرویی مدت‌زمان طولانی به‌طور درجا کار کند، از لحاظ برقی دچار کمبود می‌شود. در دینامهای الترناتور این مشکل حل شده و به‌همین‌علت در حالت کارکرد درجا خودرو، مشکل شارژ باتری خودرو تا حدود زیادی از بین رفته‌است.
در دینامهای قدیمی یا جریان مستقیم، آهن‌رباها به بدنه دینام متصل بودند و سیم‌پیچ‌های تولید جریان در حوزه مغناطیسی حرکت می‌کردند، اما در دینامهای آلترناتور آهن‌ربا می‌چرخد و سیم‌پیچ‌های تولید جریان ثابت هستند؛ به‌همین‌علت در دینامهای الترناتور مشکل ناتوانی در دورهای پایین یا کارکرد درجا، تا حد زیادی رفع شده‌است.
طول عمر مفید دینام خودرو
دینام‌ها معمولا بین ۵ تا ۸ سال طول عمر مفید دارند. اگر دینام خودرو شما بیش از این مدت کار کرده و با مشکلات الکتریکی در ماشین مواجه شدید، احتمال فرسودگی و از کار افتادن آن بالاست. یک راه‌کار برای تشخیص خرابی دینام، بررسی عمر مفید باتری است. باتری خودرو معمولا حدود ۲ تا ۵ سال عمر می‌کند.
راهکارهای لازم برای پیشگیری از خرابی دینام خودرو:
- از باتری‌هایی که دارای ظرفیت بیشتری هستند استفاده شود (حداقل ۶۵ آمپر).
- درصورتی‌که مدت زمان توقف طولانی است، با فشار دادن پدال گاز، دور موتور را تا حدود ۲۰۰۰ دور در دقیقه به‌صورت متناوب بالا ببرید.
- دور فن کولر را حتی‌الامکان در پایین‌ترین درجه آن قرار دهید.
- وضعیت شل یا سفت بودن تسمه دینام خودرو را مرتباً چک کنید.
- از روشن کردن چراغ‌ها در زمان‌های غیرضروری خودداری کنید.
- هرگز در موتورشوئی دینام خودرو را با آب شستشو ندهید.
نتیجه گیری
دینام قطعه ای بسیار مهم در خودرو محسوب می شود که عملا بدون آن استفاده از وسیله نقلیه امکان پذیر نیست. سیستم برقی و قطعات و بخش های مختلف خودرو نیاز به انرژی الکتریکی دارند که این انرژی توسط دینام تامین می شود. حال اگر دینام خراب شود خودرو از کار می افتد. با آگاهی از نشانه ها و علائم مختلف خرابی دینام مانند خالی شدن باتری، استارت نخوردن خودرو، کم نور یا پر نور شدن چراغ ها، بوی نامطبوع، صداهای غیرعادی و … می توانید وضعیت سلامت دینام را بررسی کنید.
