گرمای تابستان خصوصا در ماشین ها با روکش های چرم می تواند یکی از نشانه های وجود جهنم بر روی زمین باشد! به لحظه ای فکر کنید که حتی دست زدن به فرمان و دنده ریسک سوختگی درجه سه دارد و تنها یار شما کولر ماشینتان است.
در ابتدا باید با اجزای سیستم سرمایشی خودرو بیشتر آشنا شویم:
اجزای تشکیل‌دهنده کولر ماشین
کمپرسور: کمپرسور، دستگاه حرکت‌دهنده گاز مبرد در کولر ماشین است. این قطعه حساس با گرداندن گاز در اجزای سیستم در واقع شبیه به قلب مجموعه عمل میکند. کمپرسور گاز مبرد را از اواپراتور به داخل کندانسور و سپس به کپسول خشک‌کننده و مجدد به داخل اواپراتور به حرکت درمی‌آورد. کمپرسورهایی که در سیستم‌های کولر ماشین به کار برده می‌شوند، باید ویژگی هایی از قبیل وزن و حجم متناسب با قدرت موتور داشته باشند تا هنگام نصب براحتی در محل مورد نظر جاگذاری شوند و بار اضافی بر موتور اتومبیل تحمیل نشود.
کندانسور: کندانسور یکی از اجزایی است که وظیفه تبادل حرارت را به عهده دارد. این قطعه گرمای جذب شده توسط اواپراتور از گاز مبرد داخل سیستم را به هوای محیط خارج از کابین اتومبیل انتقال می‌دهد.
کپسول خشک‌کننده: این قطعه به عنوان منبع ذخیره گاز مبرد و جاذب رطوبت گاز عمل میکند. در اکثر مواقع این کپسول دارای سوئیچ ایمنی است تا در مواقعی که فشار گاز از حد تعریف شده کمتر یا بیشتر شود، به طور خودکار جریان برق کمپرسور را قطع کند. روی این کپسول دریچه‌ای شیشه‌ای برای رؤیت گاز وجود دارد.
اواپراتور: یکی دیگر از قطعات اصلی سیستم کولر اتومبیل اواپراتور است که شامل مجموعه‌ای از قطعات می شود که وظیفه کاهش گرمای هوای کابین خودرو را برعهده دارد. یکی دیگر از وظایف مهم این قطعه، جذب رطوبت از هوای داخل کابین است. جریان سریع هوای ایجاد شده توسط فن الکتریکی با عبور از سطح کویل اواپراتور، سرمای ایجاد شده توسط کویل را از طریق کانال‌ها و دریچه‌های هدایت هوا به داخل کابین اتومبیل انتقال می‌دهد. عمل ایجاد سرما توسط کویل اواپراتور باعث تقطیر رطوبت هوای داخل کابین شده و قطرات آب ایجاد شده از طریق لوله مخصوصی به خارج از کابین اتومبیل منتقل می‌شود.
سیستم کولر ماشین دارای دو سوئیچ کنترلی است که یکی از آنها زمانی که فشار گاز کم یا زیاد باشد، کمپرسور را از مدار خارج کرده و دیگری از ایجاد یخ در داخل محفظه اواپراتور جلوگیری میکند. کارکرد نامناسب هریک از این دو سوئیچ، می‌تواند باعث از کار افتادن کل سیستم شود.
مجموعه لوله و شیلنگ: شیلنگ‌ها در سیستم تهویه مطبوع خودرو وظیفه ایجاد ارتباط بین اجزای مختلف سیستم را بر عهده دارند. این قطعات به دلیل شرایط کاری خاص باید از استانداردهای خاصی برخوردار باشند.
کلید A/C: این قطعه در سیستم کولر ماشین وظیفه خاموش و روشن کردن سیستم را بر عهده دارد که با شکل‌های متفاوت در خودروهای مختلف وجود دارد. معمولا یک لامپ ال‌ای‌دی وظیفه نمایش حالت روشن یا خاموش این سوئیچ را عهده‌دار است. لازم به ذکر است در بعضی خودروهای روز دنیا، این قطعه حذف شده و سیستم تهویه همراه با روشن کردن خودرو به حالت فعال در می‌آید و فقط دما باید تنظیم شود.
فن کولر: وقتی فن الکتریکی مورد استفاده قرار می‌گیرد، می‌توان آن را روی کندانسور یا روی رادیاتور نصب کرد. اگر فن کندانسور جلوتر از رادیاتور ماشین نصب شده باشد، در این حالت فن به گونه‌ای نصب می‌شود که هوا را از بیرون مکیده و روی سطح کندانسور میدمد (وضعیت رانشی). در صورتی که فن کندانسور در پشت کندانسور و در مقابل موتور نصب شود، هوا را از روی سطح کندانسور مکیده و به سمت موتور میدمد.
شیر انبساط: این وسیله تعیین‌کننده میزان صحیح گاز واردشونده از کندانسور به داخل اواپراتور از طریق یک فیلتر است. همچنین این قطعه فشار مبرد را به طور ناگهانی کاهش می‌دهد. هنگامی که کمپرسور شروع به کار میکند، شیر انبساط باز شده و مبرد مایع با عبور از صافی مربوط به ورودی مایع پرفشار به گاز پرفشار تبدیل می‌شود. زمانی که اواپراتور میزان بیشتری مبرد نیاز داشته باشد، شیر انبساط اجازه می‌دهد تا مبرد کم فشار مورد نیاز به داخل کویل اواپراتور وارد شود. شیر انبساط، برقرارکننده تعادل میان بار گرم و خنک‌کنندگی بهینه اواپراتور است.
حال در ادامه به نکاتی اشاره می کنیم که درصد بازدهی سیستم سرمایشی خودرو شما را افزایش می دهد:
- نظافت فن و دریچه های کولر
دریچه های کولر پس از مدت ها کار کردن کولر ماشین دچار جرم گرفتگی و گرد و خاک زیادی می شود که باید با استفاده از روش مناسب اقدام به تمیز کردن آن ها کرد. استفاده از ابر و فوم یکی از روش های رایجی است که می تواند برای این کار مفید و مناسب باشد. برای انجام این کار مقداری فوم و ابر را آماده کنید و آن ها را برش دهید. پس از آن قطعه چوبی هم تهیه کنید و فوم و ابرها را به سر قطعه چوب بچسبانید. سپس سر قطعه چوب را به درون شیارهای دریچه های کولر ببرید و به آسانی تمامی جرم ها و گرد و غبار را بزدایید.
ضروری است همواره مراقب باشید تا دریچه های کولر دچار کثیفی و نشستن گرد و غبار نشود و دائما با روشی که شرح دادیم دریچه ها را نظافت کنید تا علاوه بر افزایش عمر مفید کولر، میزان سرمایش خودرو را هم افزایش دهید.
- تعویض فیلتر سیستم تهویه
فیلترهای سیستم تهویه خودور عمل فیلتر و پاک کردن هوایی را بر عهده دارند که از راه ورودی های سیستم تهویه به درون کابین خودرو وزیده می شود. همچنین فیلترهای سیستم تهویه مانع از ورود انواع آلودگی ها، ذرات گرد و غبار، گرده و ذرات گیاهان و … به درون کابین خودرو می شود. این کار هنگامی انجام می شود که خودرو کاملا بسته شده و شیشه های آن هم بالا کشیده شده است. محل تعبیه فیلتر تهویه هوا در انواع خودروها متفاوت است. به طوری که دسترسی به این فیلتر و تعویض آن در برخی از خودروها آسان تر است و در برخی دیگر مثلا در زیر کاپوت قرار دارد که دسترسی و تعویض آن دشوار است.
تعویض فیلتر تهویه هوا در خودروها زمان متفاوتی دارد و بستگی به محل استفاده از خودروها دارد. ولی برای عملکرد مطلوب تر فیلترها و ورود هوای پاک و مطبوع تر توصیه می شود پس از گذشت چند ماه و حداکثر یک سال آن را تعویض کنید.
- سرویس خودرو
گاهی از اوقات سیستم تهویه و کولر خودرو دچار مشکلات اساسی و جدی می شود که در این صورت برای رفع آن ها باید برای سرویس خودرویتان آن را به تعمیرگاه های معتبر ببرید. از این رو پس از انتقال خودرو به تعمیرگاه لازم است مشکلاتی که سیستم تهویه و کولر دارد را به طور کامل به تعمیرکار شرح دهید. ممکن است برخی از قطعات نیاز به تعویض داشته باشد..
- خاموش کردن کولر پیش از رسیدن به مقصد
نکته مهمی که برای افزایش تقویت کولر خودرو باید به آن توجه شود، آن است که همیشه تقریبا 5 دقیقه پیش از آن که به مقصد برسید کولر خودرو را خاموش کنید. در این مدت هم فن ها باید همچنان کار کنند تا از این راه از ایجاد مشکلات متعدد در کولر جلوگیری شود.
- سر و صدا
کولر‌ها غیر از زمان روشن شدن و یا اتومات کمپرسور نباید هیچ صدای دیگری داشته باشند. هرگونه صدای جریان یافتن مایع در لوله‌ها، چکه کردن، کشیدن شدن فلزات روی هم، جیرجیر کردن و صدای برخورد مکانیکی چند قطعه روی هم علایمی است که نشان می‌دهد اجزای متحرک کولر خوب سر جای خود فیکس نیستند. یک آچارکشی ساده پیش از استفاده می‌تواند این مشکل را برطرف کند.
- قرار دادن کولر روی درجه پایین
به هنگام روشن کردن کولر بهتر است آن را روی درجه پایین قرار دهید. این کار باعث می شود کولر خودرو سرمای بیشتری را به درون کابین بدمد و همچنین در مصرف سوخت هم صرفه جویی شود. علاوه بر این باعث از بین رفتن خشکی هوای داخل خودرو می شود. چنانچه به هنگام روشن کردن کولر آن را روی درجه بالا قرار دهید به تدریج باد کولر گرم می شود. حال آن که سوخت زیادی را هم مصرف می کند.
- یخ زدگی اواپراتور
هنگامی که ترموستات به خوبی کار نکند و یا اواپراتور دچار نقص شده باشد، گرمای اضافی جریان سائل گرفته نمی‌شود و پدیده یخ‌زدگی در این قسمت به وجود می آید. معمولاً این ایراد با بوی نامطبوعی همراه است که می‌تواند راه خوبی برای کشف علت آن باشد.
- فن بروسلی
از قدیم این روش در هر خودرویی کارامد بود. به نحوی که شما فقط کافی است تا آنجا که ممکن است خودروی خود را زیر آفتاب شدید پارک نکنید. اگر مجبور شدید، موقع بازگشت ابتدا چند دقیقه‌ای شیشه‌ها را پایین بکشید و دستگاه تهویه را بدون روشن کردن کولر، روشن کنید. حتی بهتر است کمی حرکت کنید تا هوا عوض شود و گرمای داخل خودرو کمی متعادل شود و هوای گرم خارج شود. در این صورت وقتی کولر را روشن کنید فشار کمتری به آن وارد خواهد شد.
- در زمستان کولر بزنید
کولر ماشین حداقل هر ماه یک بار به مدت سی دقیقه حتی در فصول سرد سال باید روشن و کمپرسور درگیر شود تا گاز خنک‌کننده به اصطلاح رسوب نکند، چون در این صورت ناچار می شوید در زمانی که به کولر احتیاج دارید، به شارژ مجدد آن بپردازید و متحمل هزینه شوید.
- فن استاد بزرگ
این نکته به سرمایش بهتر کولر شما کمکی نمی کند ولی در زمستان حتما به کار هر کسی می آِید. در فصول سرد سال که معمولا داخل اتاق و شیشه‌ها بخار می‌گیرد، اگر روشن کردن بخاری و ورود هوا از بیرون به داخل هم افاقه نکرد، به عنوان آخرین راه، باید در حین روشن بودن بخاری و ورود هوای گرم، دکمه کولر را روشن کنید تا کمپرسور نیز درگیر شود. از آنجا که یکی از خاصیت‌های کولر، جذب رطوبت محیط است، این کار ضمن ادامه کار بخاری و گرم کردن کابین، باعث کاهش رطوبت داخل شده و به بخارزدایی شیشه‌ها کمک خواهد کرد.
سخن پایانی
در این مقاله سعی کردیم روش هایی را مورد بررسی قرار دهیم که با انجام آن ها میزان سرمایش کولر خودرو افزایش می یابد و آگاهی شما را درباره نگه داری از سیستم سرمایشی کامل می کند. این کارها ضمن افزایش سرمایش کولر باعث افزایش عمر مفید کولر هم شده و در مصرف سوخت هم صرفه جویی می شود.
