ضد یخ چیست و چه کاربردی در خودرو ایفا می کند؟
ضد یخ یا مایع خنک‌کننده از مخلوط آب و اتیلن گلیکول یا C2H2O2 تشکیل شده است و یکی از ملزومات خودروها است که عدم استفاده از آن میتواند خرابی‌های هزینه‌بر تعمیر خودرو را به بار آورد. ضد یخ برای خنک‌کنندگی موتور خودرو مورد استفاده قرار می گیرد، این مایع حلال در آب، نقطه جوش آب را بالا برده و نقطه انجماد را کاهش می‌دهد.با داشتن خواص روان‌کنندگی، ضدکف و ضدخوردگی، از قطعات در برابر رسوب محافظت کرده و درزگیرهای لاستیکی را از خشک‌شدن محافظت می‌کند.
ترکیب ضد یخ و آب
هر خودرو سازی بر اساس تکنولوژی و آلیاژ به کار رفته در ساخت سیستم خنک کننده خودرو و بدنه موتور دستور العملی را برای نحوه ترکیب و نسبت آب و ضد یخ دارد که با مطالعه آن به راحتی می توانید بنا به شرایط دمای محل زندگی، از بهترین شرایط برای خودرو خودتان آگاه شوید. شاید تصور عموم این باشد که نسبت و میزان غلظت و نسبت ضد یخ خیلی امر مهمی نیست، اما باید بدانید که میزان غلظت نه تنها مهم است بلکه استفاده کم تر باعث ازبین رفتن قطعات و پایین آمدن عملکرد ضدیخ می شود و غلظت بیش از حد نیز میتواند با غلیظ کردن مایع عملکرد خنک کنندگی و یا باعث مستهلک شدن قطعاتی همچون واتر پمپ گردد. که هر کدام از این دو میتوانند صدمات مالی فراوانی به همراه داشته باشند.
فراموش نکنید که استفاده از ضد یخ استاندارد اگر با آگاهی انجام شود، به شدت باعث افزایش عمر موتور خواهد گردید.
فرمول انواع ضدیخ
بسیاری از مواد شیمیایی وقتی به آب افزوده میشوند موجب کاهش نقطه انجماد آن میگردند (مواد موجود در جدول). در جدول زیر چند ترکیب پرکاربرد را به همراه درجه کاهش نقطه انجماد و سایر پارامترها مشاهده میکنید.
| ماده شیمیایی | فرمول مولکولی | غلظت در آب(درصد وزنی) | عدد CAS | کاهش نقطه انجماد (درجه سلسیوس) |
| کلسیم کلرید | CaCL2 | 32* | [10043-52-4] | 50- |
| کلسیم منیزیم استات | C2H4O2 | 32.5* | [76123-46-1] | 28- |
| اتانول | C2H6O | 50 | [64-17-5] | 38- |
| اتیلن گلایکول | C2H6O2 | 50 | [107-21-1] | 22- |
| گلیسرول | C3H8O3 | 50 | [56-81-5] | 22- |
| متانول | CH4O | 50 | [67-56-1] | 50- |
| پتاسیم استات | C2H4O2K | 50 | [127-08-2] | 50- |
| پتاسیم کلرید | KCl | 13* | [7447-40-7] | 6.5- |
| پروپیلن گلایکول | C3H8O2 | 50 | [57-55-6] | 32- |
| آب دریا | 100 | 3– | ||
| سدیم کلرید | NaCl | * 23 | [7647-14-5] | 21- |
| ساکارز | C12H22O11 | * 42 | [57-50-1] | 5- |
| اوره | CH4N2O | * 44 | [57-13-6] | 18- |
عملکرد ضد یخ در سیستم خنک کننده
غالبا ضد یخ ها جهت جلوگیری از خسارت ناشی از یخ زدگی و عوارض حجیم شدن مایع پس از یخ زدگی و فشار به قطعات سیستم های خنک کننده و رادیاتورها، استفاده می شوند که یکی از معروف ترین آنها رادیاتورخودرو می باشد. ضد یخ ها به طور کلی با اضافه شدن به مایع اصلی (آب) و جریان در اطراف بدنه موتور باعث دفع حرارت در کل پیشرانه می شوند به بیان ساده تر مانع از جوش آوردن، یخ زدن و خورده شدن اجزای موتور می شوند.
زمان تعویض ضد یخ
هر ۱۰۰۰ کیلومتر (تقریباً هفته یک‌بار) باید سطح مایع خنک کننده مورد بررسی قرار گیرد. در صورت مشاهده آلودگی و داشتن موادی حاصل از زنگ زدگی فلزات زمان تعویض ضد یخ قدیمی فرا رسیده است. زمان تعویض ضدیخ معمولاً سالیانه است و تقریباً پس از طی مسافتی در حدود ۳۰۰۰۰ متر باید تعویض شود.
پیامدهای منفی و مضرات مشکل نشتی ضدیخ :
- نشتی دیر یا زود منجر به افت شدید سطح ضد یخ و گرم شدن بیش از حد موتور می شود. مایع خنک کننده در کابین باعث اکسیداسیون سریع کنتاکت های الکترونیکی می شود، زیرا ضد یخ ها تا حدی آب هستند. با نشت مایع خنک کننده سنگین، این مشکل حتی می تواند باعث اتصال کوتاه در سیم کشی شود.
- مه گرفتگی سیستماتیک پنجره ها به دلیل تراکم ضد یخ خروجی از سیستم باعث کاهش دید دائمی می شود. خطر تصادف افزایش می یابد. رطوبت بیش از حد در کابین منجر به ظهور قارچ و کپک می شود. و این منبع اضافی بوی نامطبوع است.
چرا در ترکیب ضد یخ از آب استفاده می‌کنیم؟
اگر چه آب، سیال عالی برای خنک کردن موتور است؛ اما میتواند باعث خوردگی قطعات شود. فرق آب رادیاتور با ضدیخ این است که ضدیخ دارای نقطه جوش بالاتر و نقطه انجماد پایین‌تری است. همین موضوع به محافظت از موتور خودرو در شرایط آب و هوایی سرد کمک می‌کند.
چطور بفهمیم ماشین ضد یخ دارد؟
ضد یخ جز موارد ضروری برای ماشین است که در اثر نبود آن قطعا با نشانه هایی مثل یخ زدن رادیاتور در زمستان یا جوش آوردن ماشین در تابستان رو به رو خواهید شد. از این رو بهتر است هر از گاهی رایاتور ماشین را چک کنید و یا چک کردن آن را به معاینه فنی بسپارید تا مطمئن شوید که مایع خنک کننده در داخل رادیاتور وجود داشته باشد. البته در برخی موارد ممکن است مایع خنک کننده داخل مخزن باشد اما داخل رادیاتور ماشین مایعی وجود نداشته باشد که معمولا در چنین مواردی خودرو با دمای بسیار بالای غیر عادی کار می کند. در چنین مواردی پیشنهاد می دهم شلنگ رادیاتور را جدا کنید و وضعیت مایع خنک کننده داخل رادیاتور را کاملا بررسی کنید و یا از یک کارشناس مکانیک کمک بخواهید.
علت کم شدن آب رادیاتور بدون نشتی
برای رانندگان عجیب نیست که متوجه شوند موتور آب اضافی خود را از دست می دهند، علیرغم اینکه هیچ نشانه ای از نشتی وجود ندارد. اگر این وضعیت را در وسیله نقلیه خود مشاهده کنید، مشکلی وجود دارد.علت آن می تواند به دلیل تبخیر کنترل نشده، شکستگی سر سیلندر، واشر خراب یا سوراخ های سیلندر آسیب دیده باشد.
نحوه محاسبه نسبت ضد یخ و آب رادیاتور در خودرو (پژو پارس ، پراید و…)
برای تعیین درصد ترکیب ضد یخ و اندازه نسبت آب رادیاتور مراحل زیر را انجام دهید:
مرحله اول: ظرفیت مایع خنک‌کننده وسیله‌نقلیه خود را پیدا کنید. این مقدار معمولاً بین ۸ تا ۱۸ لیتر متغیر است.
مرحله دوم: برای محاسبه نسبت ضد یخ و آب رادیاتور به عدد هیدرومتر توجه کنید. سطح غلظت ضد یخ به آب موجوددرماشین را تعیین کنید.
این عدد بین ۳۳ تا ۵۰ درصد طبیعی است. هر عددی کمتر و بیشتر از این مقدار به این معنی است که باید به ضد یخ یا آب اضافه کنید تا غلظت آن در محدوده طبیعی باشد.
مرحله سوم : ظرفیت خنک‌کننده را در درصد ضد یخ در سیستم خنک‌کننده ضرب کنید.
به‌عنوان مثال، اگر سطح ضد یخ خودروی شما ۲۵ درصد باشد و خودرو دارای ۱۲ لیتر مایع خنک‌کننده باشد، باید ۰.۲۵ در ۱۲ را ضرب کنید تا مقدار ۳ لیتر مایع خنک‌کننده غلیظ در سیستم به دست آید.
مرحله چهارم: برای تعیین دقیق ترکیب صحیح نسبت ضد يخ و آب رادیاتور مقدار مایع خنک‌‌کننده‌ای که خودروی شما میتواند نگه دارد را در درصد مایع خنک‌کننده که می‌خواهید به دست آورید ضرب کنید.
به‌عنوان مثال اگر می‌خواهید سیستم خنک‌کننده حاوی ۵۰ درصد آب یا ضد یخ غلیظ باشد، باید ۰.۵۰ در ۱۲ را ضرب کنید تا مقدار ۶ لیتر به دست آید.
مرحله پنجم: مقداری از آب یا ضد یخ که باید اضافه شود را تعیین کنید. در مرحله بعد، مقدار مایع خنک‌کننده غلیظ موجود در سیستم خنک‌کننده را از مقدار موردنظر کم کنید.
بر اساس مثال بالا، ۳ لیتر را از ۶ لیتر کم میکنید تا به مقدار ۳ لیتر برسید. این همان نسبتی است که باید به مایع خنک‌کننده فعلی در خودرو اضافه کنید تا درصد را به ۵۰ برسانید. اگر حجم مایع خنک کننده غلیظ خیلی زیاد است، به ترکیب آب اضافه کنید.
برای تنظیم نسبت ضد یخ و آب رادیاتور به‌جای اضافه کردن ۳ لیتر ضد یخ به غلظت ۷۵/۲۵ به غلظت آب، ۳ لیتر آب اضافه کنید تا مقدار مایع خنک‌کننده غلیظ کاهش یابد.
نسبت ضد یخ و آب رادیاتور به‌طور میانگین باید بین ۴۰:۶۰ تا ۵۰:۵۰ باشد. این نسبت معمولاً با محافظت ضد یخ از ۲۵- درجه تا ۴۰- درجه سانتی‌گراد همخوانی دارد. حداقل ترکیب نسبت ضد یخ و آب رادیاتور باید ۷۰:۳۰ و حداکثر ۴۰:۶۰ باشد. نقش اصلی سیستم خنک‌کننده خودرو انتقال گرما از موتور است.
به‌این‌ترتیب خودرو میتواند در دمای معمولی کار کند. بدون سیستم خنک‌کننده، خودروی شما بیش‌ازحد گرم می‌شود و در نهایت با گرم شدن زیاد، قطعات مختلف آن خراب خواهند شد. برای یادگیری نحوه محاسبه نسبت ضد يخ و آب رادياتور، باید به چند نکته مهم توجه داشت که در ادامه آنها را شرح خواهیم داد.
نکات کلیدی و ایمنی
- پس از باز شدن کاپوت، خطر پاشش آب داغ یا بخار وجود دارد. حداقل ۱۵ دقیقه انتظار لازم است تا دمای کاپوت، موتور و مایع خنک‌کننده کاهش یابد.
- نسبت بهینه ضد یخ و آب رادیاتور برای اکثر سیستم‌های خنک‌کننده ۵۰ درصد آب و ۵۰ درصد ضدیخ با کیفیت خوب است.
- اگر به‌جای مخلوط مایع خنک‌کننده فقط از آب استفاده کنید، دمای بالای موتور آب آن را می‌جوشاند و باعث تبخیر آن می‌شود.
جمع‌بندی
میزان غلظت ضدیخ نه تنها مهم است بلکه استفاده کم تر باعث ازبین رفتن قطعات و پایین آمدن عملکرد ضدیخ می شود و غلظت بیش از حد نیز میتواند با غلیظ کردن مایع عملکرد خنک کنندگی و یا باعث مستهلک شدن قطعاتی همچون واتر پمپ گردد. تعیین دقیق نسبت ضد یخ و آب رادیاتور در سیستم خنک‌کننده برای عملکرد صحیح خودرو و محافظت از موتور و رادیاتور در برابر خوردگی مهم است. به‌طور کلی مخلوط ۵۰/۵۰ بهترین نسبت آب و ضد یخ است.
معمولا خودرو میتواند تا ۳ گالن آب را در خود نگه دارد. اگر می‌خواهید نسبت ضد يخ و آب رادياتور را دقیق تعیین کنید، مایع خنک‌کننده موتور را پر کنید، ابتدا ماشین خود را روی سطح صاف پارک کنید. بگذارید یک یا ۲ ساعت یا تا زمانی که موتور خنک شود به‌همان حال بماند. کاپوت را باز کنید و مخزن مایع خنک‌کننده را پیدا و پر کنید.
